‎نگاهی به رویداد تاریخی مباهله

‎در جریان این رویداد تاریخی که در قرآن کریم (سوره آل عمران، آیه ۶۱) نیز بدان اشاره گردیده، گروهی از مسیحیان نَجران که حقانیت دین مبین اسلام برای آنان آشکار گردید، ولی باز هم بر باورهای خویش اصرار ورزیده و به ویژه حاضر نبودند دست از باور خویش درباره الوهیت عیسی(ع) و این که او را پسر خداوند می پنداشتند، برداشته و از این اندیشه ناصواب بگذرند، پیامبر اسلام(ص) مامور می شود با آنان مباهله کرده و قضاوت درباره صحیح بودن باورها را به خدای بزرگ بسپارد؛‌ رسول خدا(ص) نیز با نزدیک ترین اهل بیت و خویشان خود (پسر عمو و دامادش امام علی«ع»، دخترش حضرت زهرا«س» و نوادگانش امام حسن و امام حسین«ع») آماده گردید با مسیحیان نجران به مباهله برخاسته و دروغگویان را لعن نمایند؛ اما بزرگ مسیحیان که به معنویت پیامبر(ص) و اهل بیت طاهرینش(ع) پی برده و از نفرین آنان در حق همکیشانش در هراس بود، به پیروانش پیشنهاد نمود هرگز با این افراد مباهله نکرده و در ازای آن، به پرداخت جزیه (مالیاتی که غیر مسلمانان پرداخت می کنند)، تن داده و از انجام مباهله با پیامبر(ص) و نزدیکترین خاندانش(ع) خودداری نمایند.
‎این رویداد مهم تاریخی که در سال دهم هجری روی داد، دلیلی است بر مقام والای اهل بیت رسالت(ع) نزد پروردگار و نکته جالب توجه این که در آیه ی مباهله، امام علی(ع)، نَفس و جان رسول خدا(ص) معرفی گردیده و از این رو می توان امام(ع) را که وصی و جان خاتم پیامبران(ص) بوده را از منظر رتبه و جایگاه، برتر از دیگر پیامبران الهی(ع) (به استثنای رسول اکرم«ص») دانست و توصیف نمود؛ چرا که علی(ع) جان پیامبر(ص) است؛ همو که به اجماع مسلمانان رتبه و مقامش از همه پیامبران الهی برتر بوده و اشرف رسولان و سفیران الهی بوده است.
‎جالب آنکه حتی کسانی که نسبت به امام علی(ع) دوستی چندانی نداشته و روابط خوبی با ایشان نداشتند نیز به این فضیلت بزرگ اعتراف نموده و آنان را یارای آن نبود که این حادثه مهم تاریخی را پنهان نمایند؛ در این راستا به این روایت که در منابع اهل سنت نقل گردیده، توجه فرمایید:
‎معاویه در روزگار خلافتش به سعد بن ابی وقاص چنین گفت: چه چیز مانع شده ابو تراب(ع) را ناسزا گویی؟ سعد (که روابط چندان دوستانه ای با امام علی«ع» نداشته و حتی با ایشان بیعت نکرد) در پاسخ گفت:
‎تا زمانی که سه حدیث پیامبر(ص) را به یاد دارم که اگر تنها یکی از آن سه (فضیلت از زبان پیامبر«ص») از آنِ من بود، برایم از شتران سرخ موی [با ارزش ترین دارایی عرب] خوبتر و بهتر بود، هرگز علی(ع) را دشنام نخواهم گفت.
‎شنیدم رسول خدا(ص) او را در برخی از نبردها جانشین خود [در مدینه؛ در جریان واقعه تبوک به سال نهم هجری] ساخت. علی(ع) فرمود: یا رسول الله(ص) آیا مرا با زنان و کودکان وا می گذاری؟ پیامبر(ص) فرمود: آیا خشنود نیستی که جایگاه تو به من به مانند جایگاه هارون است نسبت به موسی؛ جز آنکه پس از من نبوتی نخواهد بود؟ همچنین شنیدم در روز خیبر فرمود: پرچم را به کسی خواهم داد که خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست می دارند. ما گردن های خود را افراشتیم [و کنجکاو شدیم ببینیم آن فرد چه کسی است]. پیامبر(ص) فرمود: علی(ع) را نزد من آورید. او(ع) آمد در حالی که در چشمانش احساس درد می کرد. پیامبر(ص) آب دهان خود را به چشمش زد و پرچم را به او داد. خداوند نیز گشایش را به دست او(ع) رقم زد. (فضیلت سوم:) هنگامی که این آیه نازل گشت: “بگو ما فرزندانمان، زنانمان و کسانی که بسان جانهایمان هستند را می آوریم و شما نیز فرزندانتان، زنانتان و عزیزترین کسان خود را بیاورید. سپس مباهله خواهیم کرد و از خدا می خواهیم لعنت خود را بر دروغگویان فرو فرستد”، پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) را خواند و فرمود: پروردگارا! اینها خاندانم هستند. (الإصابة فی تمییز الصحابة، ج۳ ص۵۶۸؛ بررسی و تحلیل زندگی سید حمیری و گزیده اشعارش، ص۴۶- ۳۵).
‎امام علی(ع) به عنوان تربیت شده پیامبر(ص) و نزدیکترین یاور ایشان، وصی و جانشین خاتم پیامبران(ص) و پدر دو فرزندش، در رویداد مباهله (که چنانکه گفته شد به درخواست مسیحیان نجران مباهله صورت نپذیرفت و آنان حاضر شدند به مسلمانان جزیه پرداخت نمایند) حضور داشته و این فضیلت نیز در میان دیگر فضیلت های آن امام والاتبار(ع) (همچون وصایت پیامبر(ص)، مجاهدت فراوان در راه خدا و گسترش توحید، نجات آیین نوپای اسلام در آوردگاه های سهمگین، حدیث منزلت، حدیث غدیر و …) درخشش ویژه ای داشته و از اهمیت بسزایی برخوردار است و روز ۲۴ ذی الحجه، یادآور این رویداد تاریخی در صدر اسلام و جایگاه اهل بیت رسول خدا(ص) نزد پروردگار جهانیان است.

‎فهرست منابع:
‎۱- قرآن کریم
‎۲- ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت، دار الجیل ۱۹۹۲
‎۳- گودینی، محمد جواد، بررسی و تحلیل زندگی سید حمیری و گزیده اشعارش، تهران، انتشارات نظری ۱۳۹۷
‎۴- معلوف، لویس، المنجد فی اللغة، انتشارات اسلام ۱۳۸۸

• دکتر محمد جواد گودینی، نویسنده، مترجم و استاد دانشگاه